Covidowa pułapka: jak wirus stworzył błędne koło dla kobiet

Kiedy koronawirus stał się globalną pandemią, powszechnie twierdzono, że będzie to wielki niwelator nierówności społecznych. Walter Scheidel, historyk z Uniwersytetu Stanforda, pisze w swojej książce The Great Leveller [Wielki niwelator], że tylko cztery wydarzenia mogą doprowadzić do większej równości: wojna, upadek państwa, rewolucja i pandemia. Czy w obliczu śmiertelnego zagrożenia z pewnością wszyscy ludzie muszą być równi?

Może wszyscy mężczyźni, ale na pewno nie wszystkie kobiety. W przeciwieństwie do jakiejkolwiek innej współczesnej recesji spowolnienie gospodarcze wywołane pandemią COVID-19 spowodowało większe straty w zatrudnieniu kobiet niż mężczyzn. Wszystkie poprzednie kryzysy albo szczególnie mocno dotknęły mężczyzn, albo zmniejszyły zatrudnienie kobiet i mężczyzn mniej więcej w równym stopniu. Tymczasem w szczytowym momencie recesji w 2020 roku w USA bezrobocie kobiet wzrosło o 2,9 punktu procentowego więcej niż bezrobocie mężczyzn. W dużej mierze było to spowodowane koncentracją zatrudnienia kobiet w branżach usługowych, które zwykle są stosunkowo stabilne podczas typowych cykli koniunkturalnych, ale zostały mocno dotknięte przez lockdown i środki dystansu społecznego podczas pandemii (Alon i in. 2020).

Znacznie mniej uwagi poświęcono wpływowi pandemii na wysoko wykwalifikowane kobiety, które mogły pracować zdalnie. Jednak coraz więcej badań i danych pokazuje, że praca w domu nie zapewnia kobietom lepszej możliwości pogodzenia życia zawodowego i rodzinnego, jak często oczekiwano. <ref>Na przykład Goldin (2014) stwierdziła,
że różnice w wynagrodzeniach
kobiet i mężczyzn zostałyby znacznie
zmniejszone i mogłyby całkowicie
zniknąć, gdyby firmy nie miały
motywacji do nieproporcjonalnego
nagradzania osób, które pracowały
bardzo długo i w określonych
godzinach. Wskazała, że nowsze branże
i zawody, takie jak ochrona zdrowia
i informatyka, wydają się zmierzać
w kierunku większej elastyczności.
W jednym z pierwszych komentarzy
na temat skutków pandemii COVID-19
Hupkau i Petrongolo (2020) twierdziły,
że kobiety mogą lepiej korzystać
z możliwości pracy zdalnej, ponieważ
bardziej niż mężczyźni cenią sobie
elastyczne harmonogramy pracy
i krótsze dojazdy.</ref> Nowa rzeczywistość pracy podwoiła presję i w wielu przypadkach mocno uderzyła w kobiety mające wysokie kwalifikacje.

Oto fakty. Na podstawie danych z badań dotyczących budżetu czasu Adams-Prassl i in. (2020) udokumentowali, że wśród populacji pracującej w domu podczas pandemii kobiety o wiele więcej czasu poświęcały na opiekę nad dziećmi i pomoc im w zdalnej nauce. Ten wzorzec zaobserwowano w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i Niemczech, powtarzał się on nawet po uwzględnieniu w analizie danych szeregu czynników indywidualnych, zawodowych i geograficznych.

Kobiety częściej też brały urlopy lub w ogóle rezygnowały z pracy. Na podstawie danych z USA Russell i Sun (2020) pokazały, że w okresie od kwietnia do września 2020 roku odsetek matek zgłaszających brak aktywności zawodowej z powodu związanych z COVID-19 problemów z opieką nad dziećmi był znacznie wyższy niż odsetek ojców. Na przykład od 25 do 30 czerwca 2020 roku 12,7% matek, w porównaniu z zaledwie 2,8% ojców, nie pracowało z powodu związanych z COVID-19 problemów z opieką nad dziećmi.

Raport firmy McKinsey (2020) wykazał, że jedna czwarta kobiet w korporacyjnej Ameryce zastanawiała się nad czymś, co wcześniej wielu uważało za nie do pomyślenia – nad ograniczeniem aktywności zawodowej lub odejściem z pracy.

Jeśli nawet kobiety nadal pracowały, robiły to w trudniejszych warunkach niż mężczyźni. Badanie przeprowadzone w USA wykazało, że kobiety dwukrotnie częściej niż mężczyźni pracowały przy kuchennym stole: 23% w porównaniu z 11%, podczas gdy mężczyźni częściej niż kobiety wykonywali pracę z domowego biura.

W niektórych przypadkach ten odwrót od równości płci mógł mieć związek z tradycyjnym podziałem ról. Jednak w większości sytuacji – a to czyni sprawę jeszcze bardziej poważną – wzorce te odzwierciedlają racjonalne decyzje ekonomiczne podejmowane na poziomie gospodarstwa domowego: w obliczu konieczności opiekowania się dziećmi w okresie zamknięcia szkół kariera mężczyzn była traktowana priorytetowo, ponieważ mężczyźni zarabiają więcej, często dzięki istniejącym różnicom wynagrodzeń.

W 2016 roku w krajach OECD mediana zarobków kobiet zatrudnionych na pełny etat wynosiła 86,5 centa na każdego dolara mediany zarobków mężczyzn. Dane z Francji i ze Stanów Zjednoczonych pokazują, że w połowie 2010 roku kobiety stanowiły nieco mniej niż jedną trzecią dorosłych w wieku produkcyjnym z zarobkami w górnych 10% dystrybucji przychodów.

To pokazuje, że pandemia nie tylko nie zmniejszyła nierówności, ale wręcz stworzyła błędne koło. Istniejące różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn oraz szklany sufit sprawiły, że podczas kryzysu związanego z pandemią koronawirusa kariery wykwalifikowanych kobiet zostały zmarginalizowane. Kobiety, które zrobiły sobie przerwę w zatrudnieniu, mogą zostać uznane za osoby, które nie traktują poważnie swojej kariery i wolą zajmować się dziećmi. Niektóre nigdy nie wrócą do pracy, a inne może zaczną pracować w niepełnym wymiarze godzin. Te, którym udało się to wszystko jakoś pogodzić, prawdopodobnie nie były w stanie zachwycić szefów nowymi pomysłami, długimi godzinami pracy i gotowością do pracy zdalnej tak jak ich koledzy płci męskiej. COVID-19 po cichu cofnął część postępu osiągniętego w zakresie równości płci w ostatnich dziesięcioleciach.

Bibliografia

Adams-Prassl, A., Boneva, T., Golin, M., Rauh, C. (2020). Inequality
in the Impact of the Coronavirus Shock: Evidence from Real Time
Surveys, „Journal of Public Economics”, 189.

Alon, T., Doepke, M., Olmstead-Rumsey, J., Tertilt, M. (2020). The Shecession
(She-recession) of 2020: Causes and Consequences, VOX,
CEPR Policy Portal, https://voxeu.org/article/shecessionshe-
recession-2020-causes-and-consequences.

Goldin, C. (2014). A Grand Gender Convergence: Its Last Chapter,
„American Economic Review”, 104(4), s. 1091–1119.

Hupkau, C., Petrongolo, B. (2020). COVID-19 and Gender Gaps: Latest Evidence
and Lessons from the UK, VOX, CEPR Policy Portal, https://
voxeu.org/article/covid-19-and-gender-gaps-latest-evidenceand-
lessons-uk.

McKinsey (2020). Women in the Workplace, https://www.mckinsey.com
/featured-insights/diversity-and-inclusion/women-in-theworkplace.

Russell, L., Sun, C. (2020). The Effect of Mandatory Child Care Center
Closures on Women’s Labor Market Outcomes During the COVID-19
Pandemic, „COVID Economics”, 62, s. 124–154.